Afife Nurbanu Valide Sultan (Osmanlı Türkçesi: نور بانو سلطان; d. 1525 veya 15301 - ö. 6 Aralık 1583, İstanbul), Osmanlı Padişahı II. Selim'in hasekisi, ve Sultan III. Murad'ın annesi. Haseki Hürrem Sultan'ın gelinidir.
Kökeni ve nereden geldiği hakkında çeşitli rivayetler vardır. Şehzade Selim'in 1559 Ekim'inde Venedik'e gönderdiği Hasan Çavuş'un senatoda verdiği bilgilere göre adının Cecilia olduğu, Paros adasında Venedikli idareci Nicolò Venier ile Baffo ailesinden **Violante'**nin kızı olarak doğduğu söylenir ancak bu bilgiler başka kaynakla teyit edilememektedir.2 Bir başka rivayette, 1537'de savaş esnasında Venedik idaresindeki Korfu adasından Grek bir ailenin kızıyken esir alındığı ve adının Kali olduğu söylenir.3 Rivayetler arasında Korfu'da Venedikli soylu ve zengin bir aile olan Quartaniler'e mensup bulunduğu da söylenir.4
Stephan Gerlach Korfu'da esir alındığını Korfulu ya da Paros adasından Rum asıllı olduğunu belirtirken günlüğünün bir başka yerinde Venedikli olabileceğini söyler.5 Benjamin Arbel ''Nur Banu (1530-1583) A Venetian Sultana'' makalesinde Nurbanu'nun Korfulu olduğunu açıklar.6 Ahmed Refik ise devlet işlerine Yahudileri bulaştırdığından Yahudi olduğunu söyler. Hakkındaki çeşitli rivayetler Nurbanu Sultan'ın Rum mu, Yahudi mi, İtalyan mı olduğu sorusunu muallakta bırakmıştır.7 Doğum adının, Olivia/Cecilia Venier-Baffo8 veya Rachel Marié Nassi9 olduğuna dair çeşitli rivayetler vardır.
I. Süleyman'ın eşi Hürrem Sultan tarafından saraya alınarak eğitime yollandı. Daha sonraki yıllarda kendisine Haseki Hürrem Sultan tarafından Nurbanu yani "ışık saçan kraliçe" adı verilerek II. Selim ile evlendirildi. İlk adı Afife ise "namuslu" anlamına gelmektedir. Henüz on yaşındayken Osmanlı korsanları tarafından kaçırılan Nurbanu Sultan zekasıyla Hürrem Sultan'ın ilgisini çekmiş ve onun tarafından Manisa sancağına eğitime yollanmıştır. Döndüğünde ise güzelliğiyle de Hürrem Sultan'ın beğenisini kazanmayı başaran Nurbanu Sultan Şehzade Selim ile evlenir ve Hürrem Sultan'ın gelini olur. Şehzade Selim'in Nurbanu'nun aşkıyla yazdığı şiirler Divan Edebiyatı'nın en güzel örnekleri arasında yer alır.
Selim tüm kardeşlerinin ölümüyle önce Kanuni Sultan Süleyman'nın varisi, daha sonra da 29 Eylül 1566 tarihinde I. Süleyman'ın vefat etmesi üzerine Osmanlı Padişahı oldu. Selim'in 21 Aralık 1574 tarihinde ölümü üzerine ise, Nûr-Banû Sultan'ın oğlu Murat'ın Osmanlı tahtına çıkmasıyla, Nûr-Banû Sultan da Valide-i Atik Sultan unvanını aldı. "Atik" eski anlamına gelmektedir; ilk ve en büyük valideyi kasteder. Bazı tarihçilere göre cariyelikten gelerek "Valide Sultan" unvanını alan ilk kişidir. Bundan dolayı "atik" unvanını aldığı düşünülür.
Afife Nûr-Banû Sultan Valide Sultanlığı döneminde İstanbul'un Üsküdar semtinde külliye, cami, medrese, tekke, sıbyan mektebi, kervansaray, hamam, darülkurra ve darüşşifa'dan oluşan Nûrbanû Sultan Valide-î Atik Camii ve Külliyesi'ni Mimar Sinan'a yaptırdı. Bu eserin 1583 tarihinde tamamlanmasının hemen ardından 7 Aralık 1583 tarihinde oğlu III. Murat'ın saltanatı döneminde öldü. Ayasofya Camii'nde bulunan II. Selim Türbesi'ne defnedildi.
2011-2015 yılları arasında yayınlanan Muhteşem Yüzyıl adlı Türk televizyon dizisinde Nurbanu Sultan'ı Merve Boluğur canlandırdı.
Dosya:Portrait Of Sultan Selim II.jpg|Nûr-Banû Valide Sultan'ın eşi Sultan II. Selim (1524-1574) Dosya:Hagia Sophia exterior 2007 002.jpg|İçinde Nûr-Banû Valide Sultan'nın mezarının bulunduğu II. Selim Türbesinin yer aldığı İstanbul Ayasofya Camii Dosya:Ayasofya-Innenansicht.jpg|Afife Nûr-Banû Sultan'nın defnedildiği yer olan Ayasofya Camii Dosya:Empress loge Hagia Sophia 2007 002.jpg|Valide Sultanlığı döneminde Nûr-Banû Valide Sultan için tahsis edilmiş olan Ayasofya Camii'indeki Valide Sultan Tekkesi Dosya:Arolsen Klebeband 01 471 4.jpg|Afife Nûr-Banû Sultan'ın oğlu Sultan III. Murad (1546-1595)
</center>
Orijinal kaynak: nurbanu sultan. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 33, Sayfa: 250 ↩
Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. Baskı 2011, Sayfa: 193 ↩
The Private World of Ottoman Women, Godfrey Goodwin, Saqi Book, ISBN 0863567452, sayfa:128, ISBN 3631368089, 2001 ↩
Cultures in Colors, Valeria Heuberger, Geneviève Humbert, Geneviève Humbert-Knitel, Elisabeth Vyslonzil, sayfa:68, ISBN 3631368089, 2001 ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page